Planina Trebević u odnosu na Grad Sarajevo je uvijek bila dio koji skupa sa Gradom formira nevidljivu cijelinu. Prirodne i funkcionalne veze su izazvale spoj i preklapanje zakona koji se odnose na urbane gradske zone i zelena brda planine Trebević.

Proteklih desetljeća, Trebević je predstavlja jedno od omiljenih izletišta i područja za relaksaciju za građane Sarajeva a od Olimpijskih igara 1984 godine je tretirana kao olimpijsko borilište sa Bob stazom i pripadajućom infrastrukturom. Jednostavan pristup iz centra Sarajeva, koji je omogućen radom stare žičare i izgradnjom ugostiteljskih objekata (restorani i planinarski domovi), rezultiralo je velikim brojem građana Sarajeva i turista koji provode slobodno vrijeme na platou planine Trebević.  Trebević je bio popularno mjesto za izlete i prostor za odmor tokom ljetne sezone, ali posebno za vrijeme zimske sezone, privlačeći turiste svježim, čistim i nezagađenim zrakom (dok je u centru Sarajeva zabilježen obično visok nivo zagađenja zraka). Ova idilična slika najpopularnijeg izletiša u Sarajevu i olimpijske arene je prekinuta 1992. godine kad je zbog vojnih operacija većina objekata na planini Trebević, uključujući žičaru, bila uništena i kompletno devastirana, kao i sam glavni grad BiH u periodu 1992-1995. U tom periodu većina građana Sarajeva je povezivala ovu planinu sa snajperima i minobacačkim napadima i idilična slika je definitivno izbrisana i nikad vise nije povraćena.

Prema Dejtonskom mirovnom sporazumu iz 1995. godine područje Trebevića se prostire na dva BiH entiteta. Danas, dio planine Trebević ili zaštićeni pejzaž “Trebević”, površine od 398 hektara je pod administrativnim nadležnostima FBiH, Kantona Sarajevo, Grada Sarajeva, Općine Stari Grad. Gotovo 90% Trebevića se nalazi na teritoriji RS ili u Gradu Istočno Sarajevo, odnosno u Opštinama Istočni Stari Grad, Istočno Novo Sarajevo i Pale.

Uprkos činjenici da je u razvojnom dokumentu Kantona Sarajevo, Grada Istočnog Sarajeva, Grada Sarajeva i općinama koje administrativno upravljaju teritorijem planine Trebević, područje poznato kao područje sa potencijalima za razvoj turizma, sporta i rekreacijskih aktivnosti, područje sa specifičnim prirodnim i pejzažnim karakteristikama (zaštićeni pejzaž Trebević – teritorija pod administrativnim upravljanjem Kantona Sarajevo), u praksi ne postoje značajani koraci prema valorizaciji Trebevića, stavljajući ga u funkciju sporta, rekreacije i razvoja turizma, primarno da služi građanima regije Sarajevo kao i turistima koji posjećuju Sarajevo, najveći kulturni i ekonomski centar i glavni grad BiH.  Valorizacija područja planine Trebević nije moguća bez ponovnog uspostavljanja Ttrebevićke žičare koja bi trebala biti brzi i atraktivni javni prijevoz od centra Sarajeva do planine Trebević.

Prepoznavanjem potrebe građana Sarajeva za lak pristup prirodnim područjima pogodnim za sport, rekreaciju i relaksaciju, Grad Sarajevo je započeo aktivnosti ponovnog uspostavljanja Trebevićke žičare. Kao dio ovih aktivnosti, stara demontirana (nepotpuna) žičara od Graechen skijališta je donirana Gradu Sarajevu, transportovana i skladištena u Butimiru (Sarajevo).  Preliminarni tehnički dizajn je proizveden i isporučen od CORONA (Italija) i urbanistička dozvola za rekonstrukciju Trebevićke žičare je izdata od Općine Stari Grad.  Odnedavno su u toku aktivnosti prikupljanja donacije za nabavku nedostajućih dijelova za doniranu žičaru. Delegacija Europske komisije u BiH je također prepoznala napore grada Sarajeva i potrebe građana Sarajeva, pa aktivno učestvuje u finansiranju pripremnih aktivnosti.

U ovom trenutku, projekat je u fazi određivanja daljih koraka. Projekat ponovnog uspostavljanja Trebevićke žičare je značajan projekat u smislu dugoročnog efekta rekonstrukcije i rada Trebevićke žičare i određivanje budućeg razvoja područja (dugoročni period najmanje 2-3 desetljeća), i zahtijeva viziju razvoja koja uzima u obzir sadašnje i buduće promjene u odnosu na tržišne uslove, navike stanovništva, poslovno i društveno okruženje, efekte tranzicije prema EU, više nego samo gledanje u prošlost i arhivirane podatke, u smislu pokušavanja obnove onoga šta je jednom postojalo.

Da bi donosioci odluka donijeli odgovarajuće odluke u realizaciji projekta, delegacija Europske komisije u Sarajevu je odlučila finansirati razvoj “Studija ekonomske izvodljivosti trebevićke žičare”, kroz projekt “Tehnička pomoć za podršku razvoja turizma u Bosni i Hercegovini” i zadatak je delegiran konzorciju na čelu CEDES (BIH) u partnerstvu sa OREX-Loisirs (Francuska).

“Studija ekonomske izvodljivost Trebevićke žičare” pruža analize izvodljivosti 3 scenarija (tehno-ekonomske i komercijalne izvodljivosti) za ponovno uspostavljanje Trebevićke žičare, uzimajući u razmatranje trenutnu situaciju i aktivnosti aktera, kao i kreiranje vizije razvoja područja planine Trebević. Svaki od tih scenarija ima svoje glavne karakteristike i granične uslove, prezentovane u nastavku.

SCENARIO I

• Scenario I je baziran na obnovi Trebevićke žičare i uzeta je u obzir donirana oprema (30 godina stara žičara donirana od strane Greachen skijališta) na osi žičare opisana u idejnom projektu urađenom od strane CORONA-a (Italija)
• Za rekonstrukciju žičare predviđena. je maksimalna iskorištenost donirane opreme koja je u skladu sa tehničkim standardima.
• Scenario I također predviđa minimalno ulaganje u javnu infrastrukturu i objekte u zoni planinske i dolinske stanice na Trebevićkoj žičari kako bi se postigla funkcionalnost Trebevićke žičare i uz korištenje planinskog područja za rekreativne aktivnosti
• Jedine predviđene aktivnosti u zoni planinske stanice su rekreativne aktivnosti (šetnja, biciklizam) i dva izletišta sa malim igralištima, kao i dva javna toaleta. Očito je namjera da se zona planinske stanice (blizina) pozicionira kao i Gradski šuma-park Trebević, gdje je žičara prikladna, brzi i udobni gradski transport od centra Sarajeva do Gradskog šuma-parka Trebević, kao i područje sa očuvanom prirodom pogodno za rekreativne aktivnosti građana Sarajeva.

SCENARIO II

• Scenario II je baziran na obnovi Trebevićke žičare i uzeta je u obzir kupovina i ugradnja potpuno nove i moderne opreme na osi žičare opisane u idejnom projektu proizvedenom od strane CORONA-e (Italija).
• Postojeća izdata urbanistička dozvola (izdata od strane Općina Stari Grad) može se koristiti.
• Scenario II također predviđa značajna ulaganja u javnu infrastrukturu i sportsko-rekreativne, ugostiteljske i smještajne kapacitete u zoni planinske stranice Trebevićke žičare, dok u dolinskoj zoni (Hrvatin lokacija) nema planiranih dodatnih aktivnosti, većinom zbog prostornih uslova (gusto naseljeno urbano područja, slaba dostupnost, bez mogućnosti za izgradnju parkirališta itd
• Aktivnosti predviđene u zoni planinske stanice su ljetne sportske i rekreativne aktivnosti (šetnja, biciklizam, planinarenje, dječiji ljetni park), zimske aktivnosti (sanjkanje, skijanje, dječiji zimski park sa mini skijalištem), ugostiteljstvo i usluge smještaja (2 restorana na lokaciji Ravne (maksimalno 2000 p/d) i Vidikovac (maksimalno 3000p/d) i 6 planinski domova, svaki maksimalno po 20 kreveta i restoran kapaciteta maksimalno 500p/d. Namjera je očita da se šira zona planinske stanice (perimeter olimpijske arene, pokrivajući područje zaštićenog pejzaža Trebević u Kantonu Sarajevo i okolice pod administrativnim upravljanjem Grada Istočnog Sarajeva) pozicionira kao Gradsko sportsko-rekreativno područje Trebević, gdje je žičara prikladan, brz i udoban urbani transport od lokacije centra Sarajeva do Gradskog sportsko-rekreativnog područja Trebević, područja sa očuvanom prirodom pogodnom za sportske i rekreativne aktivnosti za građane Sarajeva, također i područja razonode za mnoge građane BiH koji posjećuju Sarajevo (susjedne regije Zenica, Tuzla, Istočna Bosna, Mostar, Centralna Bosna itd.) kao i turista koji posjećuju Sarajeva. Obim i kvalitet aktivnosti i usluga u široj zoni planinske zone će biti na nivou koji će zadovoljiti potrebe lokalnog stanovništva Sarajeva, kao i stranih turista koji posjećuju Sarajevo.

SCENARIO III

• Scenario III uzima u obzir nabavku i ugradnju potpuno nove i moderne opreme na potpuno novoj osi žičare sa novom lokacijom dolinske stanice u parku preko puta Vijećnice. Lokacija je više pogodna za razvoj srodnih ekonomskih aktivnosti kao što je planirano u Scenariju III, izgradnja podzemne garaže, izgradnja malog tržnog centra sa odgovarajućim ugostiteljskim djelatnostima i radnjama. Ovo će zahtijevati izdavanje novih urbanističkih dozvola, kao i dobivanje Okolinske dozvole od Federalnog ministarstva za turizam i okoliš (nije jasno kako ovaj korak nije primijenjen na postojeće urbanističke dozvole, uprkos postojećim zakonskim zahtjevima koji regulišu ovo pitanje).
• Posebna pažnja u zoni dolinske stanice (park preko puta Vijećnice) trebala bi se obratiti na arhitektonsko urbanistički dizajn i urbane postavke kompleksa dolinske stanice (podzemna garaža, ugostiteljstvo i tržni centar, stanica žičare i stubovi), zbog centralnog gradskog položaja nove lokacije i brojnih kulturnih i historijskih spomenika koji se nalaze u blizini.
• Scenario III također predviđa velika ulaganja u javnu infrastrukturu, sport i rekreaciju, ugostiteljstvo, smještaj i zabavne sadržaje u zoni planinske stanice Trebevićke žičare.
• Predviđene aktivnosti u zoni planinske stanice su ljetni sportovi i rekreativne aktivnosti (šetnja, biciklizam, planinarenje, dječiji ljetni park), zimske aktivnosti (sankanje, skijanje, dječiji zimski park sa mini skijalištem, skijaška površina sa dvosjednom ski žičarom ), ugostiteljstvo i usluge smještaja (1 restoran na lokaciji Vidikovac (maksimalno 3000 p/d), hotel i wellness centar Ravne (maksimalno 60 kreveta, spa, bazen), 6 planinarskih domova, svaki po maksimalno 20 kreveta i restorana kapaciteta 500p/d, zabavni objekti i aktivnosti kao sto su Olimpijski muzej Vidikovac, mali planinski voz koji povezuje dvije glavne lokacije Vidikovac i Ravne i avanturistički rolerkoster bob park). Namjera je očita da se šira zona planinske stanice (perimetar olimpijske arene, pokrivajući područje Zaštićenog pejzaža Trebević u Kantonu Sarajevo i okolice pod administravinim upravljanjem Grada Istočnog Sarajeva) pozicionira kao Gradski sportsko-rekreativni I zabavni park Trebević – regionalna turistička atrakcija prve klase, gdje je žičara prikladan, brz i udoban transport iz centra Sarajeva do Gradskog sportsko-rekreativnog i zabavnog parka Trebević, područja sa očuvanom prirodom i pogodnim za sport i rekreaciju i zabavne aktivnosti građana Sarajeva, također i područje zabave i razonode za mnoge građane BiH koji posjećuju Sarajevo (susjedne regije Zenica, Tuzla, Istočna Bosna, Mostar, Centralna Bosna itd.), kao i za turiste koji posjećuju Sarajevo. Obim i kvalitet aktivnosti i usluga, u široj zoni planinske stranice će biti na nivou koje zadovoljava potrebe lokalnog stanovništva Sarajeva, kao i stranih turista koji posjećuju Sarajevo. Sa svim ovim aktivnostima i objektima, sa dobrim i odgovarajućim vezama obezbjeđenim od strane Trebevićke žičare, sa velikim brojem smještajnih jedinica u centru Sarajeva, šira zona planinske stanice Trebevićke žičare (perimetar Olimpijske arene) će imati šansu da se pozicionira kao regionalna turistička atrakcija prve klase, u budućnosti.

 Za svaki od ovih scenarija, analizirana je tehno-ekonomska izvodljivost i dostavljeni su zaključci sa preporukama. Da bi se pravilno predstavila sva 3 scenarija, poduzete su analize trenutne situacije i prezentovane u poglavljima:

• Report 011 – Popis postojećih dokumenata obezbjeđen od strane klijenta i prikupljeni dokumenti od lokalnih aktera
• Report 111 – Granice i karakteristike turističke regije
• Report 112 – Pregled pravnog i institucionalnog okvira razvoja turizma i postojećih politika na općinskom, gradskom, kantonalnom i državnom nivou
• Report 113 – Glavni podaci o lokalnom, regionalnom, nacionalnom i međunarodnom tržišnom području
• Report 121 – Saobraćajna i druga infrastruktura (komunalije)
• Report 122 – Tehnički opis objekata – u blizini Trebevićke žičare i širem području Trebevića
• Reports 123 (123, 123a, 123b, 123c) – Tehnička pozadina – Objekti Trebevićke žičare
• Report 124 – Institucionalni okvir (administrativni okvir, prostorno planiranje, pitanja razvoja, privatna ulaganja)
• Report 125 – Procjena uticaja na okoliš za Trebevićku žičaru i šire područje

Detaljna tehnička studije objekata Trebevićke žičare pruža informaciju o potrebnim ulaganjima u izgradnju/rekonstrukciju i montažu Trebevićke žičare, kao i troškove rada i održavanja za svaki od tri scenarija:

• Report 200 (211,212,213,214) – Tehnička studija – Objekti Trebevićke žičare (3 scenarija)

Razvojna šema je predstavljena za svaki od tri scenarija, pokrivajući pitanja kao što su razvoj aktivnosti i usluga, ulaganje u javnu infrastrukturu, ulaganja u razvoj aktivnosti i usluga, analiza tržišta, pozicioniranje i marketing plan, pravni okvir i struktura vlasništva, organizacioni i menadžerski model, kao i financijski plan sa glavnim financijskim pokazateljima predstavljenim u poglavljima:

• Reports 310 (311, 313, 314, 315, 316) – Razvojni scenarij baziran na postojećoj infrastrukturi i ekonomskom okruženju(SCENARIO I)
• Reports 320 (321, 322, 323, 324, 325, 326) – Razvojni scenarij baziran na značajnim ulaganjima u infrastrukturu i razvoj i pružanje usluga na Trebeviću (SCENARIO II)
• Reports 330 (331, 332, 333, 334, 335, 336) – Razvojni scenarij baziran na ponovnom pozicioniranju Trebevića kao planinskog dragulja i olimpijskog borilišta (SCENARIO III)

 Na kraju Studije ekonomske izvodljivosti Trebevićke žičare, prikazani su zaključci i preporuke  koji se odnose na sva 3 scenarija: 

• Reports 400 (410, 420, 430) – Zaključci i preporuke

CEDES tim i OREX-Loisirs tim u saradnji sa našim saradnicima se nadaju da će ova Studija pomoći donosiocima odluka da odaberu optimalni scenario za revitalizaciju Trebevićke žičare i razvoj područja planine Trebević, rezultirajući u bliskoj budućnosti sa iznova uspostavljanom djelimično već izgubljenom idiličnom slikom najomiljenijeg područja za sport, rekreaciju, izletištem i područjem za relaksaciju građana Sarajeva i posjetitelja glavnog grada Bosne i Hercegovine.